ΘΕΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:
Στο απόσπασμα από το ομότιτλο βραβευμένο βιβλίο της Ζωρζ Σαρή θίγονται δύο κρίσιμα προβλήματα που αφορούν γενικότερα το σύγχρονο τρόπο ζωής και την αδυναμία του σημερινού ανθρώπου να επικοινωνήσει, να πλησιάσει το συνάνθρωπό του. Το ένα έχει σχέση με την αδυναμία επαφής των γονιών με τα παιδιά τους και με τις ενοχές που συχνά αισθάνονται αυτοί· το άλλο με την κρίση της ταυτότητας, την αγωνία δηλαδή του παιδιού για την καταγωγή του, τους γονείς, τις ρίζες του.
Το μυθιστόρημα παρουσιάζει μία ξεπερασμένη-παρωχημένη στις μέρες μας μορφή ζωής, όπου τα παιδιά των μεγαλοαστικών οικογενειών παλαιότερα φοιτούσαν ως οικότροφοι σε κολέγια του εξωτερικού.
Ο τίτλος αναφέρεται στο όνομα της ηρωίδας.
Θεματικά κέντρα
Κρίση ταυτότητας ως γνώρισμα της εφηβικής ηλικίας.Ανασφάλεια και αγωνία για την αποδοχή των εφήβων από τους άλλους.
Οικογενειακές σχέσεις, αγωνίες των γονιών και ενοχές για τις επιλογές τους σχετικά με τα παιδιά τους.
Το πνεύμα του κοσμοπολιτισμού.
(κοσμοπολιτισμός=Κατά τον Μεσοπόλεμο γεννήθηκε ο τρόπος ζωής και σκέψης του κοσμοπολίτη, με κύριο χαρακτηριστικό τα συχνά ταξίδια στις μοντέρνες, κυρίως, μεγαλουπόλεις και ταυτόχρονα η άνετη προσαρμογή σε διαφορετικές κάθε φορά νοοτροπίες, αντιλήψεις και συνήθειες).
Οι χαρακτήρες του κειμένου
Έμμα: Η μητέρα της Νινέτ. Νιώθει τύψεις που απομακρύνει το παιδί της από κοντά της. Έχει αδυναμία στην κόρη της, είναι το «θαύμα» της ζωής της. Είναι εγκλωβισμένη στα πλαίσια του κοσμοπολιτισμού, που θέλει τα παιδιά των μεγαλοαστικών οικογενειών να φοιτούν σε κολέγια του εξωτερικού.
Προσπέρ: Ο αδερφός της Έμμα. Προσπαθεί να ηρεμήσει και να συμπαρασταθεί στην αδερφή του. Η ερώτησή του για το πώς κοιμήθηκε η Έμμα, δίνει αφορμή για την εξομολόγησή της και τη λύτρωση τελικά της Νινέτ από τους εφιάλτες της.
Νινέτ: Η κεντρική ηρωίδα. Ως έφηβη χαρακτηρίζεται από κρίση ταυτότητας , καθώς δεν είναι σίγουρη για την καταγωγή της και
έχει την λανθασμένη εντύπωση ότι είναι υιοθετημένη.Θεωρεί πως είναι υιοθετημένη, γι’ αυτό έχει μέσα της θυμό και οργή. Αγωνιά για την ταυτότητά της. Είναι ταυτόχρονα έξυπνη και πονηρή, καθώς την βλέπουμε να κρυφακούει τη συζήτηση της Έμμα και
του Πρόσπερ χωρίς να αποκαλύψει πως ήταν ξύπνια.Νιώθει λύτρωση και ευτυχία, όταν σιγουρεύεται για τη γέννησή της από την Έμμα και την αγάπη της από αυτήν.
Το τέχνασμα της συγγραφέως
Η συγγραφέας χρησιμοποιεί ένα τέχνασμα, προκειμένου να αποκαλυφθεί στη Νινέτ πως η μητέρα της την αγαπάει και πως είναι η φυσική της κόρη: Η Νινέτ κρυφακούει τη συζήτηση ανάμεσα στο θείο και τη μητέρα της στο βαγόνι, ενώ αυτή προσποιείται πως κοιμάται («άρχισε να... σαν να περίμενε να αποκαλύψει ένα μυστικό»). Η τεχνική αυτή προκαλεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη και χαρίζει ζωντάνια και παραστατικότητα στο κείμενο.
Το όνειρο
Αποκαλύπτει την αγωνία, το άγχος, την άσχημη ψυχολογία της Νινέτ, αλλά και γίνεται η αιτία να ξυπνήσει η ηρωίδα και να ακούσει τον αποκαλυπτικό λόγο της μητέρας της, της Έμμα, προς τον Προσπέρ. Έτσι η Νινέτ διώχνει τον εφιάλτη που ταλανίζει και αμαυρώνει την ψυχή της όλον αυτόν τον καιρό.
Η Νινέτ και το παραλήρημα χαράς
Η συγγραφέας επινοεί ένα τέχνασμα με το οποίο εξοβελίζει τον εφιάλτη, που για χρόνια ταλανίζει την ψυχή της Νινέτ. Η Έμμα νομίζοντας πως η Νινέτ κοιμάται εξομολογείται στον αδερφό της την αγάπη της προς την κόρη της, την ευτυχία της όταν την απέκτησε. Φορτισμένος ο λόγος της Έμμα, συγκινησιακός, γεμάτος ένταση, δύναμη αποκαλύπτει τη συναισθηματική κατάσταση της ηρωίδας. Αυτός όμως ο λόγος λυτρώνει τη Νινέτ. «Και ξαφνικά, εκεί ψηλά, στην κουκέτα του βαγκόν-λι ο κόμπος λύθηκε, τα κακά μάγια σκορπίστηκαν και η Νινέτ νιώθει να γεννιέται ξανά μέσα στο τρένο που πλησιάζει στο Παρίσι. Ανοίγει τα μάτια και αντικρίζει το φως ενός κόσμου καινούργιου και όμορφου …- Καλημέρα μανούλα». «Οι λέξεις ελαφριές… σκίζεται»: σε αυτά τα χωρία εκφράζεται η χαρά, η ευτυχία, η λύτρωση και η ανακούφιση της ηρωίδας με ένα απάνθισμα μεταφορών, επιθέτων, υπερβολών (χίλιες φορές), ερωταποκρίσεων, εικόνων, δραματικού ενεστώτα.
Γλώσσα: Η γλώσσα του κειμένου είναι δημοτική με πλούσιο λεξιλόγιο, εμπλουτισμένη με λίγες ιδιωματικές λέξεις και φράσεις: πχ άκρια, φασκιώσει, φτερουγάει.
Ύφος: το ύφος του κειμένου είναι γλαφυρό , με έντονο λυρισμό που οφείλεται στο γλωσσικό πλούτο και στα πολλά σχήματα λόγου.
Αφηγηματικοί τρόποι
Η αφήγηση στο κείμενο αυτό γίνεται σε τρίτο πρόσωπο(Παντογνώστης αφηγητής). Η αφήγηση είναι χρονολογική. Τα γεγονότα παρουσιάζονται με τη σειρά με την οποία διαδραματίστηκαν.
Ωστόσο σε δύο σημεία του κειμένου υπάρχει αναδρομική αφήγηση. Αναδρομικά αναφέρεται η γέννηση της
Νινέτ από τη μητέρα(αφήγηση σε α πρόσωπο) της και το περιστατικό που οδήγησε τη Νινέτ να έχει τη λανθασμένη πεποίθηση για την
καταγωγή της.
Η αφήγηση από την Έμμα γίνεται σε α΄πρόσωπο γεγονός που προσδίδει στο κείμενο και στα λόγια της
εξομολογητικό τόνο. Περιγραφή: εντοπίζεται κυρίως στην πόλη του Παρισιού (όλη η πρώτη παράγραφος, όπου η συγγραφέας παρουσιάζοντας το εργατικό Παρίσι, τους ανθρώπους που ζουν σε άθλιες συνθήκες ζωής, που στερούνται και που ίσως δεν έχουν και τα απαραίτητα για την επιβίωσή τους, κάνει το δικό της σχόλιο, ασκεί κριτική στις υπάρχουσες κοινωνικές δομές: «και να ονειρεύονται χώρες, πολιτείες ,κάποιο άλλο περίχωρο που δε θα γνωρίσουν ποτέ στη σύντομη ζωή τους»).
Διάλογος: εκτυλίσσεται ανάμεσα στην Έμμα και τον αδελφό της, Πρόσπερ (θείο της Νινέτ) και στο τέλος ανάμεσα στην Έμμα και τη Νινέτ. Με το διάλογο εκφράζονται τα συναισθήματα της Έμμα και οι ανησυχίες της. Το κείμενο αποκτά ζωντάνια και θεατρικότητα.
Λίγα λόγια για το βιβλίο της Ζωρζ Σαρή
Καίρια ιστορικά γεγονότα (Οκτωβριανή Επανάσταση, Μικρασιατική Καταστροφή, Δικτατορία Μεταξά) πλαισιώνουν την αφήγηση στο σαγηνευτικό ταξίδι στο χρόνο χωρίς να καθορίζουν αποφασιστικά την εξέλιξη και κλιμάκωση του μύθου…
Η Νινέτ δεν αποτελεί μόνον την κορύφωση της μακράς συγγραφικής πορείας της Ζωρζ Σαρή, η οποία εδώ και 25 χρόνια θέλγει τους νεαρούς αναγνώστες με εξαίρετα και καινοτόμα δείγματα αισθητικά καταξιωμένης παιδικής λογοτεχνίας, αλλά είναι και ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα της νεοελληνικής λογοτεχνίας.
Σχόλιο της Άντας Κατσίκη-Γκίβαλου, Καθηγήτριας Νεοελληνικής Φιλολογίας Παν/μίου Αθηνών, από την απονομή του βραβείου.