Το διήγημα προέρχεται από τη συλλογή O ευτυχισμένος πρίγκιπας και άλλες ιστορίες (1888). Τα κείμενα της συλλογής αυτής απευθύνονται σε παιδιά και έχουν διδακτικό-παραινετικό χαρακτήρα, γι’ αυτό και αποδίδονται στη μορφή του παραμυθιού. Τα χαρακτηριστικά του παραμυθιού που εντοπίζουμε στο κείμενο είναι η τριμερής δομή του κειμένου(αρχή, μέση, τέλος), η αοριστία τόπου και χρόνου, η απλή και κατανοητή γλώσσα, η αρχέτυπη σύγκρουση καλού-κακού και η γοργή πλοκή. Εξαίρεση αποτελεί το τέλος του κειμένου, το οποίο είναι τραγικό και όχι αισιόδοξο όπως στα παραμύθια. Σκόπιμα βέβαια επιλέγεται αυτό το τέλος από τον συγγραφέα, για να μεταδώσει το μήνυμα του κειμένου, το οποίο είναι ότι ο αφελής και ευκολόπιστος Χανς εύκολα έγινε θύμα εκμετάλλευσης από τον άπληστο και υποκριτή μυλωνά. Ο τίτλος του κειμένου χαρακτηρίζεται ειρωνικός, γιατί ο αναγνώστης βλέποντάς τον, ενώ περιμένει να διαβάσει ένα κείμενο, το οποίο θα αναφέρεται στην πραγματική φιλία, αντίθετα διαβάζει ένα κείμενο, που αναφέρεται στην υποκριτική, μονόπλευρη φιλία. Διαπιστώνει ότι η φιλία του μυλωνά είναι υποκριτική και ιδιοτελής κι ότι μόνο ένας από τους δύο φίλους ήταν ο πιστός φίλος, ο Χανς, ο οποίος είχε τελικά τραγικό τέλος. Ο άλλος, ο μυλωνάς, ήταν υποκριτής. Ερμηνευτική προσέγγιση Υπόθεση: Ο μικρούλης Χανς νιώθει ευτυχισμένος φροντίζοντας τον κήπο του και έχοντας ως καλύτερο φίλο του έναν πλούσιο μυλωνά. Ο μυλωνάς όμως εκμεταλλεύεται τον αφελή Χανς, που τον υποχρεώνει να του κάνει διάφορες δουλειές και ο ίδιος δεν του προσφέρει τίποτα παρά μόνο θεωρίες για τη φιλία. Ένα βράδυ με κακοκαιρία, ο μυλωνάς στέλνει τον Χανς χωρίς φανάρι να ειδοποιήσει το γιατρό, γιατί το παιδί του αρρώστησε και ο Χανς στο γυρισμό πνίγηκε. Στην κηδεία ο μυλωνάς έμεινε τελείως ασυγκίνητος και δεν ένιωσε τύψεις, αν και ήταν ο ίδιος υπεύθυνος για το τραγικό ατύχημα. Υποκριτική συμπεριφορά του μυλωνά: Υποστηρίζει ότι οι αληθινοί φίλοι πρέπει να μοιράζονται τα πάντα, όμως ο ίδιος δε δίνει τίποτα στο Χανς, παρόλο που είναι αρκετά πλούσιος. Εκμεταλλεύεται τη φιλία του με το Χανς αποβλέποντας στο προσωπικό όφελος. Δεν επισκέπτεται το Χανς το χειμώνα, γιατί τότε δεν είχε να αποκομίσει τίποταπροσπαθούσε να δικαιολογήσει και να ωραιοποιήσει αυτήν την κακή συμπεριφοράψεύτικες δικαιολογίες, οι αληθινοί φίλοι οφείλουν να στηρίξουν τους φίλους τους όταν έχουν προβλήματα και χρειάζονται βοήθεια. Ο μυλωνάς δεν είναι ειλικρινής και ανιδιοτελής φίλος, αλλά εκμεταλλεύεται με τον χειρότερο τρόπο το Χανς. Χρησιμοποιεί όμορφα και ψεύτικα λόγια για να παρουσιάσει τη συμπεριφορά του ωραία και δίκαιησυμφεροντολόγος που ξεγελά ανθρώπους, σκληρός και απαθής. Διαχωρίζει το συμφέρον από τη φιλία: αν πρόκειται για το συμφέρον, τότε παραμερίζεται η φιλία. Πάντα βρίσκει τρόπο να πείσει το Χανς ότι όλα όσα του ζητά είναι ένδειξη αληθινής φιλίας, τεμπέλης και άκαρδος αγένεια και παράλογη απαιτητικότητα που την παρουσιάζει ως ένδειξη φιλίας. Η γυναίκα του μυλωνά τού λέει ότι σκέφτεται πολύ τους άλλουςαφέλεια και ειρωνείαεπαινεί το σύζυγό της για αξιοθαύμαστη φιλανθρωπία και αλτρουισμό, ενώ εκείνος αρνείται να καλέσει στο σπίτι το Χανς και να του προσφέρει φαγητό, θαλπωρή, παρέαιδιοτελής φιλία, συμφεροντολογικός τρόπος σκέψης. Γιος του μυλωνά: παιδική αγνότητα και καλοσύνη. Νιώθει ειλικρινή αισθήματα συμπάθειας και κατανόησης για το Χανς. Πονόψυχος. Χαρακτηρισμός προσώπων
Ο μικρούλης Χανς: Είναι ένας καλός, αφελής και αγαθός φτωχός αγρότης που προσφέρει
γενναιόδωρα στο φίλο του χωρίς ανταλλάγματα(ανιδιοτελής Είναι φιλότιμος και
εργατικός. Θαυμάζει το φίλο του για τις θεωρίες του και χαίρεται να τον
βοηθάει, χωρίς να καταλαβαίνει ότι εκείνος τον εκμεταλλεύεται. Είναι τρυφερός
και ευαίσθητος και εκπροσωπεί την ομορφιά και το καλό.
Ο πλούσιος μυλωνάς: Ξέρει μόνο θεωρίες για τη φιλία και όχι πράξεις. Είναι δηλαδή υποκριτής. Προβάλλει λογικοφανή επιχειρήματα στον εαυτό του και στους άλλους, προκειμένου να παρουσιάσει ως «φιλική» τη συμπεριφορά του απέναντι στον Χανς. Αντιλαμβάνεται τη φιλία ως δοσοληψία κι όχι ως ανιδιοτελή, αμφίδρομη σχέση, όπου προσφέρει ο φίλος στο φίλο χωρίς να ζητά ανταλλάγματα.
Είναι συμφεροντολόγος, τεμπέλης και άπληστος, γιατί
παίρνει ό,τι μπορεί από το φίλο του χωρίς να δίνει τίποτα. Συμβουλεύει και το
παιδί του να είναι απάνθρωπο. Ένα φανάρι αξίζει γι’ αυτόν περισσότερο από την
ανθρώπινη ζωή και εξαιτίας του πεθαίνει ο μικρούλης Χανς, για τον οποίο δεν
αισθάνθηκε κανένα πόνο και ενοχή για τη συμπεριφορά του. Παραδέχεται ότι το
καρότσι που θα του έδινε του είναι άχρηστο. Είναι η προσωποποίηση του κακού.
Γλώσσα: Είναι απλή, και έχει λίγα εκφραστικά μέσα, όπως άλλωστε συνηθίζεται στα παραμύθια.
Ύφος: Είναι απλό, άμεσο, διδακτικό, λιτό, απουσιάζουν τα σχήματα λόγου, γοργό, ζωντανό, παραστατικό και ειρωνικό στα σημεία που ο μυλωνάς διατυπώνει τις θεωρίες του για τη φιλία ή εκεί όπου ο αφηγητής σχολιάζει έμμεσα τη συμπεριφορά του («Κι αλήθεια τόσο αφοσιωμένος ήταν ο πλούσιος μυλωνάς…αν ήταν η εποχή τους»)
Στόχος του συγγραφέα: Η αξία της πραγματικής, ανιδιοτελούς φιλίας, που αναδεικνύεται μέσα από το αρνητικό παράδειγμα του υποκριτή και άκαρδου μυλωνά. Δεν πρέπει να είμαστε αφελείς και ευκολόπιστοι, όπως ο Χανς, γιατί εύκολα κάποιοι επιτήδειοι μπορούν να μας εκμεταλλευτούν.
Ενδεικτικές ερωτήσεις
1)Η φιλία είναι ένας ψυχικός δεσμός που έχει ως γνωρίσματα τη αγάπη, την ανιδιοτέλεια, την αφοσίωση, την ειλικρίνεια, την εμπιστοσύνη. Όλα αυτά τα χαρακτηρίζει η αμοιβαιότητα. Πώς νομίζετε ότι θα συμπεριφερόταν στο Χανς ένας αληθινά πιστός φίλος; 2)Συγκεντρώστε τις απόψεις του μυλωνά περί γνήσιας φιλίας . Συμφωνείτε μ’ αυτές; Ποιες πράξεις /συμπεριφορές του προσπαθεί να δικαιολογήσει μ' αυτές τις απόψεις;
3) Ποια συναισθήματα σας προκαλεί ο τίτλος πριν και μετά την ανάγνωση του κειμένου; Πώς θα τον χαρακτηρίζατε;
Πρόταση δημιουργικής γραφής
Να δώσετε ένα διαφορετικό, αισιόδοξο τέλος στο κείμενο.
***********
Η πραγματική φιλία
Τι είναι όμως η πραγματική φιλία; Είναι ο στενός και θερμός δεσμός δύο ή περισσοτέρων προσώπων, που στηρίζεται στην αμοιβαία ανιδιοτελή αγάπη και εκτίμηση· είναι ο πολύτιμος και σταθερός δεσμός που ενώνει ενάρετους ανθρώπους, στην καταγωγή ξένους ή συγγενείς. Οι εκλεκτότεροι πνευματικοί άνθρωποι όλου του κόσμου έχουν αναγνωρίσει και έχουν εξυμνήσει την πραγματική φιλία και πολλοί, από τα αρχαιότατα χρόνια ως σήμερα, έχουν γράψει γι’ αυτήν ότι είναι ένα από τα πιο απαραίτητα και τα πιο βασικά στηρίγματα του ανθρώπου για την επίλυση των προβλημάτων του, για την προκοπή του και για την ευτυχία του.
«Συν τε δύ’ ερχομένω», λέει ο Όμηρος· «όταν πηγαίνουν δύο μαζί» μπορούν οι άνθρωποι να τα βγάλουν πέρα καλύτερα και πιο άνετα. Γιατί ο πραγματικός φίλος θα σε βοηθήσει στην αντιμετώπιση των ζητημάτων σου ή των κινδύνων που διατρέχεις και στην επιτυχία των σκοπών σου θα ακούσει τα μυστικά σου· στη δυστυχία σου θα λυπηθεί μαζί σου και με πίστη θα σου συμπαρασταθεί, στην ευτυχία σου δε θα σε φθονήσει, αλλά θα χαρεί κι εκείνος ειλικρινά, θα επαινέσει την καλή σου απόδοση και θα σου ευχηθεί το καλύτερο· δεν θα θελήσει ποτέ να σε εκμεταλλευτεί· όταν βρίσκεσαι σε ανάγκη, θα σε βοηθήσει· θα κάνει θυσίες για σένα, θα σε σκέφτεται και όταν βρίσκεται μακριά σου· θα σου πει την αλήθεια και, όταν πρέπει, θα σε κρίνει με αυστηρότητα, θα είναι ειλικρινής μαζί σου και δεν θα σε κολακεύει· θα χαίρεται από την παρουσία σου και θα είναι ο συμπαραστάτης σου· θα σε ενθαρρύνει και θα σε στηρίζει για την κατάκτηση της αρετής και θα σε αποτρέπει από το κακό· θα κάνει υποχωρήσεις και δεν θα κάνει οτιδήποτε το πονηρό, που θα μπορούσε να προκαλέσει μείωση, πόνο ή λύπη σε σένα. Τα ίδια φυσικά θα προσφέρεις και συ σ’ αυτόν, για να έχει στερεά θεμέλια η φιλία σας.
Η πραγματική φιλία ανυψώνει τους ανθρώπους ηθικά και πνευματικά, γιατί σ’ αυτήν ο δόλος δεν έχει θέση και η προσφορά είναι αυθόρμητη, εκούσια και ανιδιοτελής και η αμοιβαία συμπαράσταση στους πνευματικούς στόχους αποτελεσματική. Η αληθινή φιλία έχει διάρκεια και δεν τραυματίζεται (παρά σπανιότατα) από τις συκοφαντίες. Μόνο όμως εκείνοι που είναι πραγματικά καλλιεργημένοι και ενάρετοι αξιώνονται να την προσφέρουν και να την απολαύσουν.
Περιοδικό «Φιλόλογος», τεύχος 20 (απόσπασμα – διασκευή)).
_
Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Ποίημα στους φίλους»
Δεν μπορώ να σου δώσω λύσεις
για όλα τα προβλήματα της ζωής σου,
ούτε έχω απαντήσεις
για τις αμφιβολίες και τους φόβους σου ˙
όμως μπορώ να σ’ ακούσω
και να τα μοιραστώ μαζί σου.
Δεν μπορώ ν’ αλλάξω
το παρελθόν ή το μέλλον σου.
Όμως όταν με χρειάζεσαι
θα είμαι εκεί μαζί σου.
Δεν μπορώ να σου πω ποιος είσαι
ούτε ποιος πρέπει να γίνεις.
Μόνο μπορώ να σ' αγαπώ όπως είσαι και να είμαι φίλος σου. σου. Ο "πιστός φίλος" είναι ιστορία που απευθύνεται σε παιδιά ,αν και ο ίδιος ο συγγραφέας υποστήριζε ότι όλες οι ιστορίες της συλλογής "Ο ευτυχισμένος πρίγκιπας και άλλες ιστορίες"(1888) δεν είναι για παιδιά ,αλλά για παιδικές ψυχές ..Ο στόχος της ιστορίας είναι διδακτικός. Κατηγορεί την υποκρισία μέσα από το παράδειγμα του πλούσιου μυλωνά ,που εμφανίζεται ως ο πιστότερος φίλος του καλόκαρδου Χανς, στην πραγματικότητα ,όμως, εξυπηρετεί το συμφέρον του. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ,Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ,ΕΙΠΕ ΓΙΑ ΤΗ ΦΙΛΙΑ: Το κείμενο έχει χαρακτηριστικά παραμυθιού. Διαβάστε ΕΔΩ αυτά τα χαρακτηριστικά .Οι αφηγηματικοί τρόποι που χρησιμοποιούνται (αφήγηση, διάλογος) , η αοριστία χρόνου και τόπου και η λιτότητα στα εκφραστικά μέσα κάνουν το κείμενο "έντεχνο παραμύθι". Αναζητήστε αυτά τα στοιχεία στο κείμενο. Τα θεματικά κέντρα :α)Φιλία και γενναιοδωρία: η σημασία τους για τη ζωή του ανθρώπου. β)γνήσια και ψεύτικα συναισθήματα. Φύλλο εργασίας 1)Να δώσετε τίτλο σε καθεμία ενότητα του κειμένου: α)"Ο μικρούλης Χανς...........Είναι ολοφάνερο" ...................................................................... β)"Νωρίς το άλλο πρωί...........πολύ καλός μαθητής" ............................................................... γ)΄Ενα βράδυ......................γενναιοδωρίας" ............................................................................ 2)Ποιες ενέργειες του μικρού Χανς δικαιολογούν τον τίτλο του κειμένου; 3)Ποιος είναι ο τόπος, ο χρόνος και τα πρόσωπα της αφήγησης;
4)Να γράψετε ένα σημείο του κειμένου στο οποίο υπάρχει αφήγηση και ένα με διάλογο:
5)Ποια είναι τα συναισθήματά σας παρακολουθώντας τη "φιλία" μυλωνά - Χανς; Να χαρακτηρίσετε τον μυλωνά και τον Χανς.
6)Πώς συμπεριφέρεται ένας αληθινός φίλος; Να το αναπτύξετε σε μία παράγραφο 10-12 σειρών. 7)Διαβάστε το απόσπασμα που ακολουθεί ΕΔΩ και συγκρίνετε το παράδειγμα της αληθινής φιλίας που περιγράφεται με τη συμπεριφορά του πλούσιου μυλωνά στο διήγημα του Ουάιλντ. |
Είναι ένα Ιστολόγιο με υποστηρικτικό εκπαιδευτικό υλικό για την Λογοτεχνία της α΄ τάξης του 4ου Γυμνασίου Ιωαννίνων. Το ιστολόγιο αυτό έχει αποκλειστικά εκπαιδευτικό χαρακτήρα και σκοπό. Με σεβασμό στους συντάκτες των κειμένων, των οποίων παραθέτουμε αποσπάσματα, γίνεται πάντα αναφορά στη σχετική πηγή, έντυπη ή ηλεκτρονική. Αναγράφεται επίσης ενδεικτική βιβλιογραφία καθώς και διαδικτυακοί τόποι, με σκοπό οι μαθητές να έχουν μια ευρύτερη και τεκμηριωμένη προσέγγιση των κειμένων.
