Λ. Σεπούλβεδα, Το μαύρο κύμα

Το κείμενο είναι απόσπασμα του μυθιστορήματος "Η ιστορία του γάτου που έμαθε σ’ ένα γλάρο να πετάει". Μεταξύ άλλων εξετάζει και το μεγάλο πρόβλημα της ρύπανσης των θαλασσών. Στο έργο αυτό που εκτυλίσσεται στο λιμάνι του Αμβούργου, ο γάτος Ζορμπάς, «που ήταν μαύρος, πελώριος και χοντρός», υπόσχεται σε μια ετοιμοθάνατη από τη μόλυνση γλαροπούλα να κλωσήσει αυτός το αυγό της, να μεγαλώσει το γλαρόπουλο που θα γεννηθεί και να το μάθει να πετάει. Το έργο γνώρισε και γνωρίζει τεράστια επιτυχία σε όλο τον κόσμο, ενώ στη Γαλλία γυρίστηκε και σε ταινία κινούμενων σχεδίων. Στο δικό μας απόσπασμα παρακολουθούμε τον τρόπο με τον οποίο μολύνεται θανάσιμα η Κενγκά, η μάνα-γλάρος.

 Η ιστορία αυτή έχει τα χαρακτηριστικά του παραμυθιού. Προβάλλεται η ανοχή της διαφορετικότητας- η αλληλεγγύη ανάμεσα στα ζώα και η σκληρότητα των ανθρώπων απέναντι στο περιβάλλον. Το περιεχόμενο είναι διδακτικό. Ο συγγραφέας αφήνει ένα μήνυμα ελπίδας…Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι, υπάρχουν εκείνοι που αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο, άνθρωποι χωρίς εγωισμό και ατομισμό. Υπάρχουν λοιπόν άνθρωποι που διαφέρουν, όπως ο συγγραφέας, όλοι εκείνοι που είναι ενταγμένοι στη σωτηρία του πλανήτη.

θέμα του κειμένου είναι ο απελπισμένος αγώνας της επιβίωσης ενός γλάρου, που έπεσε θύμα της θαλάσσιας μόλυνσης.

Το μήνυμα του κειμένου είναι η διατάραξη της φυσικής ισορροπίας του πλανήτη από τον άνθρωπο και ο αντίκτυπος στο ζωικό βασίλειο. Η ιδέα στηρίζεται στην αντίθεση φύση –άνθρωπος.Ο συγγραφέας πετυχαίνει να τονίσει τον κίνδυνο που εγκυμονεί για την εξαφάνιση πουλιών και ψαριών από τη ρύπανση των θαλασσών, των ποταμών και γενικώς από την αρνητική επέμβαση του ανθρώπου πάνω στο φυσικό περιβάλλον.

Η τεχνική του ανιμισμού

 Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την τεχνική του ανιμισμού, μια τεχνική που παρατηρείται στα παραμύθια. Σύμφωνα με αυτή, τα ζώα και τα φυτά εμψυχώνονται, αποκτούν ψυχή, φωνή, σκέψεις, συναισθήματα, όπως ακριβώς και οι άνθρωποι. Σαν άνθρωπος ο γλάρος απελπίζεται και υποφέρει για το κακό που τον βρήκε. Η αγωνία του επικείμενου θανάτου τον οπλίζει με δύναμη, θάρρος, αποφασιστικότητα να προχωρήσει όσο μπορεί για χάρη του ενστίκτου της επιβίωσης. Αισθάνεται μίσος για τον άνθρωπο που τον έφερε σε αυτή τη δεινή θέση αλλά παρά την κατάστασή του το αίσθημα δικαίου επικρατεί και παραδέχεται την ύπαρξη και καλών ανθρώπων.Φυσικά, σε όλα τα σημεία του κειμένου που η Κενγκά σκέφτεται, προβληματίζεται, αισθάνεται κ.λ.π. σαν άνθρωπος  αποτελούν προσωποποιήσεις(στοιχείο του παραμυθιού).

Το πρόβλημα που θίγει το κείμενο

Στη Βόρεια θάλασσα η Κενγκά που καμάρωνε για τις ασημένιες φτερούγες της πετούσε ψηλά, πάνω από τις εκβολές του Έλβα και χάζευε τα πλοία με τις διάφορες σημαίες τους, μαζί με μια μεγάλη παρέα γλάρων. Κι όταν έβλεπε καμιά ρέγκα κάτω βουτούσε και την έπιανε. Η Κενγκά ήταν ευτυχισμένη γιατί είχε γεμάτη την κοιλιά της αβγά και μόλις έφτανε στον προορισμό της θα γεννούσε και θα έβγαζε τα γλαρόπουλα. Όταν βούτηξε να αρπάξει την τέταρτη ρέγκα, δεν άκουσε το κρώξιμο του συναγερμού, κι όταν έβγαλε το κεφάλι της κατάλαβε τι είχε συμβεί. Είχε πέσει σε θανάσιμη πετρελαιοκηλίδα. Κι όλοι οι άλλοι είχαν φύγει…ένας νόμος απαράβατος για τη σωτηρία τους. Σ’ αυτό το σημείο αρχίζει η απεγνωσμένη προσπάθειά της να πετάξει μακριά….Είναι η προσπάθεια όχι απλά ενός γλάρου, αλλά η προσπάθεια κάθε όντος, ανθρώπινου ή μη για επιβίωση. Αλλά πώς να επιβιώσει κάποιος όταν το ανθρώπινο χέρι κατάφερε να προσβάλλει το δημιούργημα του Θεού, την πλάση, που φτιάχτηκε για να υπηρετεί τον άνθρωπος; Έτσι, το ανθρώπινο είδος αντί να φυλάγει, καταστρέφει, αντί να δίνει, παίρνει και αντί να αγωνίζεται, παραδίδει το οξυγόνο του πλανήτη στις στάχτες της λαίλαπας. Γι’ αυτό πίσω από τα μεγάλα πλοία, για τα οποία μιλά η Κενγκά κρύβεται το κέρδος των ισχυρών της γης και πίσω από τα μικρά η αδυναμία των μικρών να υπερασπιστούν τα δίκαιά τους. Τα παραπάνω γίνονται αισθητά και από τον τίτλο του αποσπάσματος «το μαύρο κύμα», που εκπροσωπεί την κατάρα των θαλασσών, τη μαύρη μάστιγα, το πετρέλαιο που ουσιαστικά φράζει τους πόρους του σώματος του πουλιού που πεθαίνει, ασφυκτιώντας, καθώς το τελευταίο εισχωρεί στη σάρκα του, κολλά στα φτερά του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να πετάξει, ώστε να οδηγείται σταθερά στο θάνατο. Η Κενγκά θυμάται ακόμη και την ιστορία του Ίκαρου, που πέταξε ψηλά, κοντά στον ήλιο και τα κέρινα φτερά του έλιωσαν, με αποτέλεσμα να πνιγεί στη θάλασσα. Η σκέψη αυτή είναι μια ύστατη προσπάθεια της γλαροπούλας να βρει μια απεγνωσμένη λύση, για να μην χάσει τη ζωή της, για να μην χάσει τα μικρά της. Η Κενγκά περνά τις πιο βασανιστικές ώρες της ζωής της, αναλογιζόμενη ποιο θα είναι το τέλος της. Το να καταριέται τους ανθρώπους δεν έχει νόημα, νόημα έχει να μπορέσει να πετάξει, να υψωθεί ψηλά και να απαλλαγεί από τη μαύρη ουσία που την έχει διαπεράσει. Ίσως να μπορεί να παρομοιαστεί με κάθε άνθρωπο που συναντά προβλήματα στη ζωή του και αδυνατεί σε πρώτη φάση να τα ξεπεράσει. Ίσως να είναι ο κάθε άνθρωπος που κυλιέται στη λάσπη της απρόσωπης πόλης και αλλοτριώνεται από κάθε μορφή θεμιτού και δικαίου. Ίσως να είναι ο άνθρωπος που κολλημένος για ένα διάστημα σε ένα αδιέξοδο αγωνίζεται να πατήσει και να λιώσει τα πάθη του, βρίσκοντας κουράγιο και δύναμη να πάει πιο κάτω. «Μπορεί και να’ χω ελπίδα να βγω από ‘ δω…αν πετάξω ψηλά, πολύ ψηλά, ο ήλιος να λιώσει την κατάρα που ‘ χει κολλήσει στα φτερά μου»……Κάθε προσπάθεια της Κενγκά να πετάξει και πάλι, αποτελεί την ελπίδα που φωλιάζει στην ψυχή του κάθε ανθρώπου για να υψωθεί, για να παλέψει, για να χαράξει ένα καινούριο μονοπάτι στη ζωή του….Ο καθένας μας είμαστε μια «ΚΕΝΓΚΑ», έχουμε προορισμό αλλά κι αν τον χάσουμε, πάντα υπάρχει η ελπίδα που φωλιάζει κάτω από τις φτερούγες της ψυχής μας για να δούμε το γαλάζιο του ουρανού όχι ως μια κουκίδα στο άπειρο αλλά ως τον χρυσαφένιο ανεμοδείκτη του καμπαναριού της αμβουργιανής εκκλησίας του Αγίου Μιχαήλ….

• Αφηγηματικές τεχνικές-Αφηγηματικοί τρόποι

α)Αφηγητής: Ακούγεται κυρίως η φωνή του αφηγητή και της Κενγκά, που μέσα από τις σκέψεις της ακούγονται η γριά συντρόφισσα και οι ακτοφύλακες .Η  αφήγηση γίνεται σε γ’ πρόσωπο. Ο αφηγητής  δε συμμετέχει στην ιστορία, είναι δηλαδή ετεροδιηγητικός . Παρουσιάζεται ως παντογνώστης, γνωρίζει όλα όσα συμβαίνουν, ακόμα και τις κρυφές σκέψεις και τα συναισθήματα της ηρωίδας του. Έχουμε όμως και την πρωτοπρόσωπη αφήγηση της Κενγκά και έτσι το κείμενο ζωντανεύει μέσα  από την εναλλαγή των αφηγητών. Γενικότερα, η αφήγηση είναι χρονολογική, γραμμική,  με εξαίρεση δύο αναδρομές στο παρελθόν. Στην πρώτη η Κενγκά θυμάται την αιτία του «κακού», τα πετρελαιοφόρα που ξέπλεναν τις δεξαμενές τους και προκάλεσαν την πετρελαιοκηλίδα, το «μαύρο κύμα». Στη δεύτερη σκέφτεται την ιστορία του ‘Ικαρου που της είχε διηγηθεί μία γριά συντρόφισσά της.

Στο κείμενο συναντάμε περιγραφή και μονολόγο ως αφηγηματικούς τρόπους, καθώς και το σχόλιο του αφηγητή.

β) Χρόνος: Είναι απροσδιόριστος

γ)Τόπος: Αρχικά είναι απροσδιόριστος(κάποια θάλασσα), στο τέλος όμως έχουμε γεωγραφικό προσδιορισμό, με αναφορές στον Έλβα ποταμό και στην εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ στο Αμβούργο της Γερμανίας.

Ενδεικτικές εργασίες

1) Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τις παρακάτω προτάσεις  με στοιχεία από το κείμενο:
α) Η Κενγκά θα προτιμούσε να πεθάνει αμέσως.
β) Η Κενγκά δεν έμεινε μόνη όταν μολύνθηκε από το πετρέλαιο.
γ) Η Κενγκά κατάφερε να πετάξει.
δ) Οι άνθρωποι ευθύνονται για την κατάσταση της Κενγκά.
ε) Κάποιοι άνθρωποι προσπαθούν να αποτρέψουν τη μόλυνση των θαλασσών.
στ) Η Κενγκά αναζητά βοήθεια από τον ήλιο.

2) Γιατί πιστεύετε πως έγραψε αυτό το κείμενο ο συγγραφέας; Ποιο μήνυμα θέλει να περάσει στους αναγνώστες;
3) Σε ποιον μιλάει η Κενγκά; Ποιο εκφραστικό μέσο έχουμε στα σημεία που μιλάει και για ποιο λόγο ο συγγραφέας επιλέγει αυτό το εκφραστικό μέσο;
4) Να εντοπίσετε και να γράψετε τις εικόνες του κειμένου, αναφέροντας ποιες είναι κινητικές.
5) Η στάση των ανθρώπων απέναντι στη φύση συχνά είναι καταστροφική. Ποια στοιχεία του κειμένου φανερώνουν αυτήν  τη στάση και ποιες σκέψεις σάς προκαλεί η καταστροφή της φύσης από τον άνθρωπο;
6) Υποθέστε ότι είσαστε μέλος του πληρώματος της Greenpeace, που επέβαινε στο πλοίο με τη σημαία στα χρώματα της ίριδας. Γράψτε στο ημερολόγιό σας τα γεγονότα, όπως τα ζήσατε και τα συναισθήματα που νιώσατε αντικρίζοντας τη μολυσμένη από την πετρελαιοκηλίδα Κενγκά.
7) Να δώσετε ένα άλλο, αισιόδοξο τέλος στο κείμενο σε μία παράγραφο.

.ΔΡΑΣΕΙΣ:

1)Τα θεματικά κέντρα του αποσπάσματος :                                                       

α)καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος :μόλυνση των θαλασσών και διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας.

β)Οικολογικά κινήματα και οργανώσεις.

γ)Περιβαλλοντική εκπαίδευση και καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης.

2)Να δώσετε έναν σύντομο τίτλο σε καθεμία ενότητα του κειμένου:

α)Η  Κενγκά ……… κάποιου κήτους……………………………………………………..

β)Η μαύρη κηλίδα…….. θαλασσών…………………………………………………………

γ)Η Κενγκά………έπεσε………………………………………………………………………

δ)Η Κενγκά………ούτε να τις κουνήσει…………………………………………………..

3)Να γράψετε στον παρακάτω πίνακα λέξεις και φράσεις με τις οποίες ο συγγραφέας παρουσιάζει τις πετρελαιοκηλίδες που μολύνουν τις θάλασσες:

4)Να εντοπίσετε δύο χωρία(σημεία)του κειμένου που δείχνουν  το ένα τον τρόπο που μολύνουν τη θάλασσα τα πετρελαιοφόρα και το άλλο το πώς και γιατί πεθαίνουν οι γλάροι σε περίπτωση επαφής με το πετρέλαιο:

Πώς πεθαίνουν οι γλάροι

Πώς μολύνεται η θάλασσα

 5)Να συμπληρώσετε τα κενά με προτάσεις που δείχνουν τις βασανιστικές φάσεις της αγωνίας μέχρι τον θάνατο της Κενγκά:

α)Η παχύρρευστη κηλίδα ……………………………………………………………………...

β)Με όλους τους μυς της πιασμένους ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

γ)Η Κενγκά πέρασε ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

δ)Ξαναβούτηξε κι έπιασε ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

ε)Φτεροκοπούσε απεγνωσμένα …………………………………………………………………………………………………..

στ)Το φτερούγισμά της γινόταν ……………………………………………………………..

ζ)Τις φτερούγες της……………………………………………………………………………

6)α)Ποιους αφηγηματικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο συγγραφέας;(διαβάστε ΕΔΩ) β)να βρείτε τρία σχήματα λόγου και εκφραστικά μέσα με τα οποία παρουσιάζεται το πρόβλημα της ρύπανσης των θαλασσών.(διαβάστε ΕΔΩ):

μεταφορά

 

προσωποποίηση

 

εικόνα

Γ.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ:

1)Να μιλήσετε σ’ έναν φίλο σας  για τις εντυπώσεις και τις σκέψεις σας από το απόσπασμα που αναλύσαμε(σε 10-15 σειρές).

2)Να  ερμηνεύσετε τον τίτλο του αποσπάσματος (μεταφορά) και να του  δώσετε έναν δικό σας τίτλο.

3)Γίνε ο αφηγητής: δώσε ένα δικό σου τέλος στην ιστορία.

4)Γράψε ένα σύντομο ποίημα  ή  ζωγράφισε με αφορμή το κείμενο που αναλύσαμε.

5)Γράψε ένα σύνθημα, μια ιδέα σου για το περιβάλλον και την ανάγκη προστασίας του.

6)Με αφορμή το θέμα της μόλυνσης των θαλασσών και της εξαφάνισης ειδών του θαλάσσιου κόσμου να αναζητήσετε περιπτώσεις άλλων θαλάσσιων (και όχι μόνο) ειδών που απειλούνται ή εξαφανίζονται από την περιβαλλοντική καταστροφή και την αλόγιστη συμπεριφορά του ανθρώπου (κυνήγι φαλαινών, εξαφάνιση ψαριών σε λίμνες και θάλασσες, μείωση χελώνων καρέτα-καρέτα….)

7)Συμπληρώστε την ακροστιχίδα με λέξεις σχετικές με το θέμα του κειμένου:

    Π

    Ε

    Ρ

    Ι

   Β 

   Α 

   Λ

   Λ

   Ο

   Ν

 8) Βρείτε φωτογραφίες, άρθρα εφημερίδων, ποιήματα ,τίτλους εφημερίδων ,βίντεο που σχετίζονται με τη ρύπανση των θαλασσών και ,γενικά, με την καταστροφή του περιβάλλοντος και ανεβάστε τα στο PADLET ΕΔΩ .Ακολουθήστε τις προφορικές οδηγίες που θα βρείτε σε αυτό.                                                             

Η Κενγκά

 

Διαβάστε την κριτική για το μυθιστόρημα :

(https://www.fractalart.gr/i-istoria-enos-gatou-pou-emathe-se-enan-glaro-na-petaei/ κριτική για το βιβλίο)

Πηγή: Εύη Καρούνια, Φιλόλογος(ΦΙΛΟΛΟΓΟ-ΠΟΡΕΙΑ)

Ίταλο Καλβίνο, Μανιτάρια στην πόλη

Εισαγωγικά στοιχεία Το απόσπασμα του βιβλίου προέρχεται από το μυθιστόρημα "Μαρκοβάλντο ή Oι εποχές στην πόλη", που εκδόθηκε το 1963 στο Τορίνο της Ιταλίας. Το βιβλίο αποτελείται από είκοσι ιστορίες με κοινό πρωταγωνιστή το Μαρκοβάλντο. Κάθε ιστορία ασχολείται με μια εποχή και έτσι σε κάθε εποχή αναλογούν πέντε ιστορίες.

Θέμα του κειμένου: Η αναπάντεχη ανακάλυψη των μανιταριών από το Μαρκοβάλντο και η ομαδική δηλητηρίαση όσων τα έφαγαν, εξαιτίας του μολυσμένου περιβάλλοντος της πόλης. 

Θεματικοί άξονες

1. Το αφιλόξενο, αλλά σαγηνευτικό περιβάλλον της πόλης.

2.Η δύσκολη και απάνθρωπη πολλές φορές ζωή των ανθρώπων στις μεγαλουπόλεις. Η αλλοτρίωση και η αποξένωση των ανθρώπων.

3.Η νοσταλγία που νιώθουν οι άνθρωποι των μεγάλων αστικών κέντρων για την παλαιότερη, αρμονική σχέση τους με τη φύση.

4. Η απομάκρυνση του ανθρώπου από το φυσικό περιβάλλον και οι συνέπειές της.

Βασική ιδέα του κειμένου-το μήνυμα

 Οι κίνδυνοι που απειλούν τον άνθρωπο, εξαιτίας της απομάκρυνσής του από τη φύση. Η αλλοτρίωση και η αποξένωσή του, λόγω της διαβίωσής του, για βιοποριστικούς κυρίως λόγους, στο μολυσμένο και απρόσωπο περιβάλλον της μεγαλούπολης.

Το κείμενο προβάλλει το ψυχικό αδιέξοδο του σύγχρονου ανθρώπου της μεγαλούπολης, ο οποίος υποφέρει από την έλλειψη επαφής με τη φύση και βλέπει την ποιότητα της ζωής του να υποβαθμίζεται, παρά την οικονομική πρόοδο και τις ανέσεις που του έχει εξασφαλίσει η αστική ζωή.

Περιεχόμενο και νοηματικά κέντρα(νοηματική προσέγγιση) 

 Κεντρικός ήρωας του μυθιστορηματικού αποσπάσματος "Μανιτάρια στην πόλη" είναι ο Μαρκοβάλντο, ο οποίος διακρίνεται για τη μεγάλη του αγάπη για τη φύση και τις ομορφιές της, τις οποίες αναζητά μάταια στην αφιλόξενη και γκρίζα τσιμεντούπολη, στην οποία αναγκαστικά ζει.  Ενθουσιάζεται, καθώς ένα πρωινό, πηγαίνοντας στη δουλειά του, ανακαλύπτει μανιτάρια μέσα στο γκρίζο και αφιλόξενο περιβάλλον της πόλης. Με αφορμή την αναπάντεχη ανακάλυψή του αυτή, ο Μαρκοβάλντο, γεμάτος χαρά και ενθουσιασμό, αρχίζει να ονειρεύεται την επιστροφή στη φύση, που τόσο πολύ αγαπά. Ανυπομονεί να δει τα μανιτάρια να μεγαλώνουν, ανησυχεί, μήπως κάποιος τού τα κλέψει και νιώθει ανακούφιση, κάθε φορά που διαπιστώνει ότι κανείς δεν τα έχει πειράξει. Ιδιαίτερα μεγάλη είναι η χαρά που αισθάνεται τη νύχτα που βρέχει, καθώς συνειδητοποιεί ότι πλησιάζει η ώρα που θα αποκτήσει επιτέλους τα πολυπόθητα μανιτάρια. Όμως, τη χαρά του την διαδέχεται η απογοήτευση που ακολουθεί, μετά τη δυσάρεστη έκπληξη που τον περιμένει, όταν διαπιστώνει ότι "το μυστικό του" το γνώριζαν και άλλοι. Έτσι, οργίζεται και απογοητεύεται, γιατί δυστυχώς, δεν μπορεί να κάνει τίποτε απ΄όσα ονειρεύτηκε. Μετά από μία κίνηση γενναιοδωρίας, στην ουσία, κίνηση απελπισίας, καταλήγει στο νοσοκομείο με δηλητηρίαση, εξαιτίας των μολυσμένων μανιταριών.

Αφηγηματικοί τρόποι

Στο κείμενο κυριαρχεί η τριτοπρόσωπη αφήγηση από έναν αφηγητή, ο οποίος δε συμμετέχει στην ιστορία, αλλά εμφανίζεται σαν να μπορεί να τα παρακολουθεί και να τα γνωρίζει όλα  (παντογνώστης αφηγητής). 

Η αφήγηση διακόπτεται σε κάποια σημεία από την περιγραφή (του τοπίου της πόλης, της φύσης και των μανιταριών), το διάλογο, το μονόλογο του ήρωα και τα σχόλια του αφηγητή.

Η γλώσσα του κειμένου: Απλή, δημοτική. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί πολλά θαυμαστικά, ερωτηματικά, άνω και κάτω τελείες, για να πετύχει το στόχο του κι έτσι το κείμενο γίνεται πιο άμεσο και παραστατικό.

Το ύφος του κειμένου: Απλό σε τόνο ελαφρά ειρωνικό και χιουμοριστικό.

Ιδέες και συναισθήματα 

- Το κείμενο προβάλλει το ψυχικό αδιέξοδο του σύγχρονου ανθρώπου της μεγαλούπολης, ο οποίος υποφέρει από την έλλειψη επαφής με τη φύση και βλέπει την ποιότητα της ζωής του να υποβαθμίζεται, παρά την οικονομική πρόοδο και τις ανέσεις που του έχει εξασφαλίσει η τεχνολογική πρόοδος.

- Τα συναισθήματα που δημιουργεί το πικρό χιούμορ του αφηγήματος είναι θλίψη και απαισιοδοξία, ενώ ο αφελής και ονειροπόλος πρωταγωνιστής προκαλεί τη συμπάθεια και κάποτε το ειρωνικό χαμόγελο του αναγνώστη.

    Η αγάπη του Μαρκοβάλντο για τη φύση

Η ιστορία αρχίζει σαν παραμύθι.Μανιτάρια φυτρώνουν σε μια πόλη, αλλά κανείς δεν τα παρατηρεί, παρά μόνο ο ήρωας της ιστορίας, που δεν ενδιαφέρεται για τα στοιχεία της πόλης και τον τεχνικό πολιτισμό  αλλά για  οτιδήποτε έχει σχέση με το φυσικό περιβάλλον.Γι αυτό εξάλλου, παρατηρεί με χαρά κάποια στοιχεία της εξορισμένης φύσης από την πόλη, τα οποία αφήνουν τους κατοίκους της αδιάφορους, όπως ένα κιτρινισμένο φύλλο, μία αλογόμυγα και άλλα.

Η πόλη με τα μάτια του Μαρκοβάλντο

Στην πόλη έχει εισβάλει η τεχνολογική πρόοδος (τραμ) και κυριαρχούν οι φωτεινές πινακίδες, οι σηματοδότες, οι βιτρίνες και άλλες σύγχρονες Σειρήνες, που προσπαθούν να γοητεύσουν τους ανθρώπους, ώστε να ξεχάσουν τις ρίζες τους και να αποκοπούν από τη φύση οριστικά. Όμως ο Μαρκοβάλντο, ο ήρωας του κειμένου, δεν γοητεύεται απ΄ όλα αυτά. Αντίθετα,  νοσταλγεί τη ζωή στη φύση και συνειδητοποιεί την αθλιότητα της ζωής στην πόλη, στην οποία αναγκάστηκε για οικονομικούς λόγους να ζει με την οικογένειά του. Η φύση έχει εξοριστεί από την πόλη. Στο απόσπασμα  φαίνεται σαν να φωτογραφίζονται οι σύγχρονες μεγαλουπόλεις, όπου οι πινακίδες, το γκρίζο, το καυσαέριο, το τσιμέντο, η ακαλαισθησία των κτιρίων και η ηχορρύπανση κυριαρχούν. Γι’ αυτό, τα  μανιτάρια και το ελάχιστο πράσινο που επιβιώνουν αποτελούν σπάνιο θέαμα, ένα μικρό θαύμα. Οι άνθρωποι εργάζονται κάτω από  δύσκολες συνθήκες και ζουν με το άγχος της απόκτησης κάποιων χρημάτων, για να επιβιώσουν φτωχικά. Είναι αποξενωμένοι, εγωιστές, αλλοτριωμένοι, ατομιστές, ανταγωνιστικοί  και  κλεισμένοι στον εαυτό τους. Έχουν χάσει την επαφή με τη φύση, με τις ρίζες τους και αναγκάζονται για βιοποριστικούς κυρίως λόγους να ζουν στο αφιλόξενο περιβάλλον των σύγχρονων μεγαλουπόλεων.

Η ανακάλυψη των μανιταριών από το Μαρκοβάλντο και η αντίδραση του

Ο Μαρκοβάλντο ενθουσιάζεται, όταν ανακαλύπτει τα μανιτάρια και  τα αντιμετωπίζει σαν ένα σπάνιο απόκτημα.Η ψυχή του γεμίζει με χαρά, ελπίδα, αισιοδοξία και προσδοκία. Αγωνιά για την τύχη τους, αποκαλύπτει το πολύτιμο μυστικό στην οικογένεια του χωρίς να πει όλες τις λεπτομέρειες και σταδιακά αρχίζει να τον τυλίγει μια μανία ιδιοκτησίας, καθώς φοβάται ότι κάποιος θα του στερήσει τη σημαντική ανακάλυψή του. Έτσι, νιώθει άγχος, αγωνία, καχυποψία και φόβο.

 Ο Μαρκοβάλντο πιστεύει ότι ο Αμάντιτζι αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για τα μανιτάρια, καθώς μπορεί να τα καταστρέψει, επειδή απλά και μόνο κάνει τη δουλειά του. Χαρακτηρίζεται λοιπόν υπερβολικός και ανταγωνιστικός.

Ένα βράδυ έβρεξε και ο Μαρκοβάλντο δεν κοιμήθηκε από τη χαρά του. Την επόμενη μέρα μαζί με την οικογένειά του  πηγαίνουν να μαζέψουν μανιτάρια. Εκεί συναντούν και τον οδοκαθαριστή που μαζεύει μανιτάρια και μάλιστα γνωρίζει την ύπαρξη και μεγαλύτερων μανιταριών. Τότε ο Μαρκοβάλντο, γεμάτος οργή και απογοήτευση, αναγκάζεται να γίνει γενναιόδωρος και καλεί τους περαστικούς να μαζέψουν μανιτάρια, γεγονός που τους ενθουσιάζει.

Τα μανιτάρια  όμως ήταν τελικά μολυσμένα, λόγω της ρύπανσης της πόλης, γεγονός που οδηγεί στην ελαφρά δηλητηρίαση όλων. Ο άνθρωπος που ζει στην πόλη δεν μπορεί να χαρεί τη φύση και τις ομορφιές της. Τα στοιχεία της φύσης δεν μπορούν να επιβιώσουν στο αφιλόξενο περιβάλλον των τσιμεντουπόλεων. Ο Μαρκοβάλντο στο τέλος παρουσιάζεται θυμωμένος , απογοητευμένος και  λυπημένος με την εξέλιξη. Η εξαναγκασμένη γενναιοδωρία του δεν είχε το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Χαρακτηρισμός του Μαρκοβάλντο: Ο ήρωας αναζητά μάταια τη φύση μέσα στην πόλη, αλλά του είναι αδύνατο να την ανακαλύψει. Είναι ονειροπόλος, ευαίσθητος και κάποιες φορές υπερβολικός και αφελής. Ωστόσο, είναι αναγκασμένος να συμβιβαστεί με την τεχνητή ζωή. Από το απόσπασμα μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η κοινωνική του θέση είναι χαμηλή, καθώς εργάζεται ως αχθοφόρος, προκειμένου να ζήσει την οικογένειά του, και τους υπόσχεται ότι θα τους φέρει μανιτάρια. 

Ιδέες - Συναισθήματα: Το αφήγημα προβάλλει το ψυχικό αδιέξοδο του σύγχρονου ανθρώπου της μεγαλούπολης, ο οποίος υποφέρει από την έλλειψη επαφής με τη φύση και βλέπει την ποιότητα της ζωής του να υποβαθμίζεται, παρά την οικονομική πρόοδο και τις ανέσεις που του έχει εξασφαλίσει ο τεχνολογικός πολιτισμός. 
Τα συναισθήματα που γεννά στον αναγνώστη το πικρό χιούμορ του αφηγήματος είναι θλίψη και απαισιοδοξία, ενώ ο αφελής και ονειροπόλος πρωταγωνιστής προκαλεί τη συμπάθεια και κάποτε το ειρωνικό χαμόγελο του αναγνώστη. 

Η συναισθηματική μετάπτωση του ήρωα 

Ξάφνιασμα, χαρά, ευτυχία, ανυπομονησία, ενθουσιασμός, ελπίδα για κάτι καλύτερο, αγάπη για όλον τον κόσμο(αρχικά). Στη συνέχεια, άγχος και αγωνία για την αποκάλυψη του "μυστικού",καχυποψία, ανησυχία, ζηλοτυπία, δυσπιστία, φόβος, αίσθημα ιδιοκτησίας. Τελικά, έκπληξη, απογοήτευση,οργή, αγανάκτηση, γενναιοδωρία  και λύπη. 

Προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που ζουν στην τσιμεντούπόλη 

Είναι γεγονός ότι η ζωή στις μεγαλουπόλεις προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα. Υπάρχουν όμως και μερικά προβλήματα που προκύπτουν από τη διαβίωση στη αστικά κέντρα. Αρχικά, η απομάκρυνση από τη φύση και η στέρηση της φυσικής ζωής είναι ιδιαίτερα έντονη, περισσότερο σε εκείνους που είναι φυσιολάτρες και συνειδητοποιούν το σημαντικό ρόλο της φύσης στη ζωή του ανθρώπου. Επιπλέον, οι ανθρώπινες σχέσεις σε μια πόλη είναι απρόσωπες και υπάρχει απομόνωση, αποξένωση, επιφύλαξη και ανταγωνισμός («Για μια στιγμή σχεδόν κοκάλωσε από οργή, έπειτα - όπως συχνά συμβαίνει - οι προσωπικές εμπάθειες»). Επίσης, η μόλυνση του περιβάλλοντος αναμφισβήτητα βλάπτει την καθημερινή ζωή της πόλης και συχνά οδηγεί αρκετούς ανθρώπους στο νοσοκομείο. Το ίδιο έπαθε και ο Μαρκοβάλντο και όλοι όσοι έφαγαν τα  μολυσμένα μανιτάρια. Τέλος, σημαντικά προβλήματα είναι η αλλοτρίωση, το άγχος, η μοναξιά και η υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. 

Ο συμβολισμός των μανιταριών και ο ρόλος τους: Ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζονται τα μανιτάρια προβάλλει την απουσία της επαφής του αστού με το φυσικό περιβάλλον, την αναζήτηση της φύσης και τη λαχτάρα για επικοινωνία με αυτήν. Η αναζήτηση και η λαχτάρα καταλήγουν σε αδιέξοδο. Έτσι, αποδεικνύεται μάταιη η ελπίδα για απόλαυση των μανιταριών μέσα στο αφιλόξενο περιβάλλον της μεγαλούπολης. Τα μανιτάρια, αν και δίνουν αρχικά ένα μήνυμα ελπίδας, αυτό στο τέλος διαψεύδεται και μάλιστα αποδεικνύεται απατηλό και επικίνδυνο (δηλητηρίαση).

Η ανταγωνιστικότητα των ανθρώπων στις μεγαλουπόλεις

Οι άνθρωποι  στα μεγάλα αστικά κέντρα  έχουν αλλοτριωθεί τόσο από το εύκολο κέρδος και τις υλικές ανέσεις, με αποτέλεσμα να χάσουν την ανθρωπιά τους και να ξεχάσουν εντελώς από πού προέρχονται και ποια είναι η φύση τους. Ενδιαφέρονται μόνο για τον εαυτό τους, έχουν γίνει εγωιστές, αλαζόνες και κτητικοί, αγνοώντας οτιδήποτε άλλο.Δεν θέλουν να μοιράζονται τις χαρές ούτε τα  αγαθά. Γι’ αυτό ο Μακροβάλντο ανησυχεί, μήπως ανακαλύψουν κι άλλοι τα μανιτάρια. Η παρουσία του οδοκαθαριστή Αμάντιτζι τον γεμίζει φόβο και ανησυχεί, μήπως αυτός έχει δει  «τα δικά του»μανιτάρια. Για άλλη μια φορά τονίζεται  η μανία του ανθρώπου να κατέχει τα αγαθά για τον εαυτό του, η μανία της ιδιοκτησίας και η εγωιστική, κτητική του  διάθεση. Η σχέση του με τη φύση είναι ιδιοκτησιακή-κτητική. 
Δυστυχώς, οι άνθρωποι των σύγχρονων μεγαλουπόλεων δεν αντιλαμβάνονται ότι η φύση, το περιβάλλον, δεν αποτελεί ιδιοκτησία κανενός. Αντίθετα, όλοι οι άνθρωποι πρέπει  να απολαμβάνουν εξίσου όσα τους χαρίζει η φύση απλόχερα, χωρίς ωστόσο να λησμονούν και την υποχρέωση που έχουν να την προστατεύουν. Να μην την μολύνουν και να μην την καταστρέφουν στο βωμό του οικονομικού τους συμφέροντος.

ΧΡΟΝΟΣ

Δεν προσδιορίζεται συγκεκριμένη εποχή του χρόνου. Η ιστορία εξελίσσεται φυσιολογικά/γραμμικά σε διάστημα τριών ημερών, από την Παρασκευή ως την Κυριακή.

ΤΟΠΟΣ

Δεν προσδιορίζεται με ακρίβεια. Πρόκειται για μια οποιαδήποτε  μεγαλούπολη.

  ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

1) Μεταφορές: «ριπή σπορίων», «το βλέμμα του που γλιστρούσε πάνω τους», «στα πόδια των δέντρων ξεπρόβαλλαν καρούμπαλα», «πραγματικά μανιτάρια που ξεμύτιζαν», «μες στην καρδιά της πόλης!», «ο γκρίζος και άχαρος κόσμος που τον περιέβαλλε είχε μονομιάς γεμίσει κρυμμένους θησαυρούς», «και δεν έβλεπε την ώρα», «τη λεπτή τους γεύση», «τον τύλιγε μέσα σ’ ένα ζηλότυπο και δύσπιστο φόβο»… 

2) Εικόνες: (οπτικές) Τα μάτια ... ποτέ, ... όπως σας βλέπω και με βλέπετε.

3) Επίθετα: στενή πρασιά, άγονη και σκασμένη γη, κρυμμένους θησαυρούς, πορώδη σάρκα, δανεικό καλάθι, ανέλπιστη σοδειά, ζηλότυπο και δύσπιστο φόβο.

4) Προσωποποιήσεις: καχύποπτη σκέψη, ζηλότυπο και δύσπιστο φόβο.
 5)Παρομοιώσεις: «το βλέμμα που γλιστρούσε πάνω τους, όπως στην άμμο της ερήμου», «ένιωσε λες και ο γκρίζος και άχαρος κόσμος που τον περιέβαλλε είχε μονομιάς γεμίσει κρυμμένους θησαυρούς»…

Προτάσεις  δημιουργικής γραφής

1/ Ποια ήταν η σχέση του ανθρώπου με τη φύση, το περιβάλλον γενικότερα, στο παρελθόν και ποια είναι σήμερα; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε τρεις παραγράφους.
2/ Να δώσετε ένα διαφορετικό τέλος στο κείμενο.
3/ Υποθέστε ότι είσαστε ο Μαρκοβάλντο και στέλνετε μία επιστολή στον αδελφό σας στο χωριό. Να αναφέρετε τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας από την καθημερινότητά σας σε μία μεγαλούπολη, στην οποία αναγκαστικά κατοικείτε.

Δ. Ψαθάς, Οι πιτσιρίκοι

  «Oι πιτσιρίκοι» είναι αυτοτελές τμήμα από το μεγάλο ομότιτλο σπονδυλωτό αφήγημα του Δημήτρη Ψαθά, το οποίο αναφέρεται στην Εθνική αντίσταση, και ιδιαίτερα στη συμμετοχή των παιδιών σ’ αυτή. Στο απόσπασμα μια παρέα παιδιών κάνει σαμποτάζ σε γερμανικό φορτηγό.

Ιστορικό πλαίσιο

Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκόσμιου πολέμου τα
γερμανικά στρατεύματα του Χίτλερ κατέλαβαν και την Ελλάδα.
Στα χρόνια εκείνα της Κατοχής (1941-1944) οι Έλληνες μαστίζονταν από την πείνα και την φτώχεια, ενώ παράλληλα οργάνωσαν την Εθνική Αντίσταση με ένοπλες ομάδες στα βουνά και με πολίτες που δρούσαν στις πόλεις. Η Αντίσταση εκδηλωνόταν με ένοπλη δράση αλλά και με διάφορες ενέργειες σαμποτάζ κατά των Γερμανών, οι οποίοι αντιδρούσαν με σκληρότατα αντίποινα: με συλλήψεις και φυλακίσεις, με ανακρίσεις και βασανιστήρια, με θανατώσεις, ακόμα και με ομαδικές βάρβαρες εκτελέσεις αθώων πολιτών.
Μια από τις μορφές αντίστασης ήταν η δράση των μικρών σαλταδόρων, οι οποίοι ανέβαιναν κρυφά σε κινούμενα συνήθως γερμανικά οχήματα από το πίσω μέρος της καρότσας με ένα «σάλτο» (πήδημα) και έκλεβαν τρόφιμα, λάστιχα του αυτοκινήτου (συνήθως τη ρεζέρβα) και διάφορα άλλα χρήσιμα υλικά. Αυτά τα πετούσαν στο οδόστρωμα, από όπου τα μάζευαν τα υπόλοιπα μέλη της οργανωμένης παρέας.

 Πηγή: Ιστορικό Πλαίσιο (Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού)

Η γραφή του Δ.Ψαθά

Το διήγημα «Οι πιτσιρίκοι» συγκεντρώνει μερικά από τα βασικά γνωρίσματα του χρονογράφου και ευθυμογράφου Δημ. Ψαθά, όπως είναι η ρεαλιστική απεικόνιση της κοινωνικής και ιστορικής πραγματικότητας, η γρήγορη αφήγηση, ο ειρωνικός  και ο χιουμοριστικός τόνος στην απόδοση δύσκολων καταστάσεων.

Θεματικά κέντρα

     

- Η αγριότητα των Γερμανών κατακτητών αλλά και η αφέλειά τους.

 - Το θάρρος και η ευρηματικότητα των μικρών αγωνιστών της ελευθερίας.

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ

α.  "...σε πείσμα κάθε λογικής εξακολουθεί να ζει και να υπάρχει." Ύστερα από τη φοβερή πείνα του χειμώνα του 1941-1942, κατά τον οποίο είχαν αποδεκατιστεί οι πληθυσμοί των μεγάλων πόλεων, υστέρα από τόσους θανάτους και εκτελέσεις, θα ήταν λογικό να είχε αφανιστεί όλος ο πληθυσμός της Ελλάδας. Βέβαια αυτή η σκέψη μπορεί να θεωρηθεί υπερβολική, αλλά έχει στόχο να τονίσει την αντοχή στις κακουχίες και στα δεινά του ελληνικού λαού ο οποίος, παρά τις απελπιστικές συνθήκες μέσα στις οποίες ζει, προβάλλει αντίσταση κατά των κατακτητών, με μόνο όπλο την αγάπη για την ελευθερία της πατρίδας τους.

β. ".. .βρίσκει πως έχει δίκιο ο Χίτλερ να βραχνιάζει πως οι Γερμανοί είναι έξυπνος και περιούσιος λαός, που προορίστηκε από τη Θεία Πρόνοια να καβαλήσει όλους τους λαούς που είναι κουτοί." 

 Σύμφωνα με τις ρατσιστικές αρχές του χιτλερικού ναζισμού η γερμανική φυλή είναι βιολογικά, πνευματικά, πολιτισμικά κτλ. ανώτερη από όλες τις άλλες φυλές, που θεωρούνται κατώτερες, ενώ οι Γερμανοί είναι ο εκλεκτός λαός («περιούσιος»), που πρέπει να επικρατήσει σε όλο τον κόσμο υποτάσσοντας ή εξοντώνοντας τους άλλους λαούς. Αυτή η φράση, μαζί με όλο το περιεχόμενο της παραγράφου στην οποία ανήκει, αποτελεί τ ρ α γ ι κ ή ειρωνεία, γιατί στο τέλος του κειμένου θα αποδειχτεί ότι αυτό "το μικροσκοπικό χαζόπραμα", όπως θεωρεί ο Γερμανός τον πιτσιρίκο, είναι πολύ πιο έξυπνο από τον εκπρόσωπο της εκλεκτής και έξυπνης φυλής...

Η πονηριά αντιμετωπίζει τη δύναμη/ Παραλληλισμός Γερμανών και πιτσιρίκου με τις ομηρικές μορφέςτου Κύκλωπα και του Οδυσσέα

  

Ο αφηγητής εξιστορώντας τα γεγονότα, παρομοιάζει τους πρωταγωνιστές με μυθικά πρόσωπα και συγκεκριμένα με πρόσωπα της Οδύσσειας του Ομήρου. Ο Γερμανός στρατιώτης παρομοιάζεται με τον Κύκλωπα Πολύφημο και ο Έλληνας πιτσιρίκος παρομοιάζεται με τον Οδυσσέα. Με τον παραλληλισμό αυτό ο αφηγητής δηλώνει την παντοδυναμία αλλά και την αφέλεια των Γερμανών,  σε σχέση με την αδυναμία, το θάρρος  και την εξυπνάδα των πιτσιρίκων στην Ελλάδα. Ο  ομηρικός Κύκλωπας ήταν γιγάντιος, με φοβερή σωματική δύναμη,  που προκαλούσε τον τρόμο. Αποδείχθηκε όμως πως ήταν αφελής και ευκολόπιστος, αφού τυφλώθηκε και εξουδετερώθηκε από τον Οδυσσέα. Έτσι και στο κείμενο του Ψαθά, ο Γερμανός στρατιώτης είναι πανίσχυρος,  λόγω του οπλισμού του και προξενεί φόβο. Τελικά όμως, αποδεικνύεται ευκολόπιστος και αφελής, αφού ένας πιτσιρίκος με μικρή σωματική δύναμη, με θάρρος όμως, πονηριά και εξυπνάδα καταφέρνει να του αποσπάσει την προσοχή με το τέχνασμά του, να τον ξεγελάσει με την προσποιητή αφέλειά του και να πετύχει το σκοπό του. Να δώσει δηλαδή χρόνο στους υπόλοιπους πιτσιρίκους να κάνουν σαμποτάζ στο αυτοκίνητό του Συμπεραίνουμε λοιπόν πως η πονηριά, η εξυπνάδα και το θάρρος ενός φαινομενικά ανίσχυρου λαού νικά την δύναμη  ενός πάνοπλου , πανίσχυρου, αλλά τελικά, ευκολόπιστου και αφελούς. αντιπάλου- εχθρού.

 

Η τεχνική του έργου

Η ρεαλιστική απεικόνιση της κοινωνικής και ιστορικής πραγματικότητας, η γοργότητα της αφήγησης, ο ειρωνικός  και ο χιουμοριστικός τόνος στην απόδοση δύσκολων καταστάσεων, είναι μερικά από τα βασικά γνωρίσματα του χρονογράφου και ευθυμογράφου Δημήτρη Ψαθά. Αυτά τα στοιχεία είναι ευδιάκριτα στο διήγημα «Οι πιτσιρίκοι». 

Γλώσσα: Η γλώσσα του διηγήματος είναι απλή, δημοτική, εκφραστική. Διακρίνονται κάποιοι ιδιωματικοί τύποι (Νιχτς ανάψει, Αφίτερζεν) και εκφράσεις της καθημερινότητας (μάπας, καρπαζά, χιτλερία). Όλα τα ρήματα της αφήγησης, εκτός της αναδρομικής, είναι σε δραματικό ενεστώτα, με τον οποίον παρουσιάζονται τα γεγονότα πιο ζωηρά, πιο παραστατικά, σαν να συμβαίνουν τη στιγμή που γίνεται η αφήγηση.

 Ύφος: Το ύφος του κειμένου είναι γλαφυρό, γοργό, χιουμοριστικό, ειρωνικό, απλό, ηρωικό. 

Το χιούμορ 

 Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της γραφής του Δ. Ψαθά είναι το χιούμορ, δηλαδή η εύθυμη διάθεση που δημιουργεί στους αναγνώστες και με την οποία αντιμετωπίζονται κάποιες καταστάσεις, οι οποίες μάλιστα είναι δύσκολες, ακόμα και δραματικές. Έτσι, χιούμορ έχουμε στα εξής σημεία του κειμένου:

Με χιούμορ παρουσιάζονται οι πιτσιρίκοι, καθώς μιμούνται τους Ιταλούς και τους Γερμανούς.

Εύθυμη διάθεση(χιούμορ) δημιουργούν οι διάλογοι ανάμεσα στο παιδί και στο Γερμανό, με το ανακάτωμα γερμανικών και ελληνικών λέξεων. Την ίδια διάθεση δημιουργεί και η σύνταξη (Νιχτς ανάψει — Νιχτς καταλαβαίνει — .. .εγώ εσένα καρπαζά κ.ά.).

Τέλος σε κλίμα ευθυμίας(χιούμορ) κινούνται και λέξεις και οι φράσεις που χρησιμοποιεί το παιδί από την καθημερινότητα: ". ..εγώ εσένα καρπαζά. Κλαπ" —  "Είσαι μάπας — ...ρε Χιτλερία" κ.ά.

Το ακραίο χιούμορ του μικρού (ότι θα ανάψει το τσιγάρο απ' το ηλεκτρικό φανάρι του αυτοκινήτου) θυμίζει τις πονηριές και κομπίνες που έκανε ο Καραγκιόζης στους Τούρκους.

 Με τη γλαφυρή περιγραφή του επεισοδίου αλλά και τα εύστοχα σχόλια του ο συγγραφέας ειρωνεύεται τη χιτλερική ιδεολογία περί της δήθεν φυλετικής υπεροχής των Γερμανών, που δικαιολογεί την υποταγή και καταπίεση των άλλων λαών. Αυτή η ιδεολογία καταρρίπτεται από μια ομάδα μικρών παιδιών, που με την πονηριά και το θάρρος εξαπατούν και ταπεινώνουν τον πάνοπλο Γερμανό.

Κοντά στο χιούμορ διακρίνουμε και την ειρωνεία, δηλαδή τη χρήση με προσποίηση λέξεων ή φράσεων που το σημασιολογικό περιεχόμενο τους είναι αντίθετο από αυτό που έχει στο νου του ο συγγραφέας, με στόχο να δώσει αστείο ή χλευαστικό τόνο στο λόγο του.

 Ειρωνεία υπάρχει στα ακόλουθα κυρίως σημεία:

Ο ελληνικός λαός θεωρείται «αναιδέστατος», επειδή σε πείσμα κάθε λογικής εξακολουθεί να ζει και να υπάρχει.

Ο μικρός που συζητάει με το Γερμανό τον ειρωνεύεται, όταν του λέει ότι έμαθε τα ελληνικά {Μπράβο, ρε Χιτλερία. Τα 'μαθες τα ρωμέικά), αφού μπορεί να συλλαβίζει μία και μόνο λέξη (Εν-τά-ξεί).

Σε όλα τα χωρία στα οποία ο Γερμανός καμαρώνει υπεροπτικά για την εξυπνάδα και την υπεροχή της φυλής του, ενώ θεωρεί κουτό τον μικρό, είναι ξεκάθαρη η ειρωνεία του συγγραφέα, αφού στο τέλος αποδεικνύεται το αντίθετο.

Αφηγηματικοί τρόποι

α/Αφήγηση: είναι χρονολογική. Τα γεγονότα παρουσιάζονται με τη σειρά με την οποία διαδραματίστηκαν (γραμμική ή ευθύγραμμη αφήγηση). Υπάρχει ωστόσο και μία αναδρομική ( η αφήγηση του περιστατικού όπου ένας Γερμανός έσπασε το χέρι ενός παιδιού.). Ο αφηγητής δεν συμμετέχει στα γεγονότα, παντογνώστης αφηγητής, τα οποία παρουσιάζονται σε γ΄ πρόσωπο.

β/ Κυρίαρχη θέση στο κείμενο έχει ο διάλογος, ο οποίος με τη συντομία του συμβάλλει στη γοργότητα του ύφους και παράλληλα δίνει στην αφήγηση θεατρικότητα και ζωντάνια.

 γ/ Σχόλια του αφηγητή: Σχολιάζει ο αφηγητής, ειρωνεύεται τους Γερμανούς και εκφράζει θαυμασμό για τους Έλληνες.

 δ/ (Εσωτερικός) μονόλογος: Οι ενδόμυχες σκέψεις του Γερμανού στρατιώτη.

***************

Αξιοπρόσεχτη είναι και η τραγική ειρωνεία στο κείμενο: Ο Γερμανός θεωρεί τους πιτσιρίκους της Ελλάδας «κουτούς» (και το συγκεκριμένο δεκάχρονο αγόρι «χαζόπραμα»), ενώ από την άλλη καμαρώνει για την υπεροχή της δικής του φυλής - και του εαυτού του φυσικά. Όμως η συνέχεια της ιστορίας θα δείξει τα αντίθετα.

ΠΩΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΠΙΤΣΙΡΙΚΟΙ 

 Έχουν άκαμπτο, αδούλωτο και άφοβο φρόνημα. Η σκληρότητα των Γερμανών δεν  έκαμψε τα παιδιά , αλλά συνέχισαν με ζήλο τον αγώνα να πλήξουν το γόητρο των Γερμανών. Τα χαρακτηρίζει η ευστροφία, το θάρρος και το χιούμορ. Κίνητρο βέβαια είναι η αγάπη για την ελευθερία της πατρίδας τους.

ΠΩΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΟΝΤΑΙ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ

 Σκληροί, βίαιοι, απάνθρωποι ( δεν διστάζουν να βασανίσουν ακόμα και ένα παιδί), πανίσχυροι (γίγαντες), εγωιστές και αλαζόνες. Στο τέλος του κειμένου όμως αποδεικνύονται ευκολόπιστοι, αφελείς και ανόητοι.

Ενδεικτικές εργασίες/ερωτήσεις

1/ Ένα χαρακτηριστικό του συγγραφέα Δημήτρη Ψαθά είναι το χιούμορ του. Βρείτε χωρία στο κείμενο που να επαληθεύουν αυτή την παρατήρηση.

    τov αναιδέστατον  αυτό λαό...

    Κλείνει το μάτι... κάνει την περπατησιά τους.

    το μυαλουδάκι της μαρίδας...

    Σκύβει ο μικρός ν' ανάψει το τσιγάρο του απ' το ηλεκτρικό.

    

    Γενικά, οι διάλογοι Γερμανού και μικρού.

2/   «Ήταν ολόκληρη παρέα που μοίρασε τη δουλειά του σαμποτάζ»: Αφηγηθείτε με δικά σας λό­για πώς φαντάζεστε ότι πραγματοποίησαν οι πιτσιρίκοι το σαμποτάζ(Δημιουργική γραφή)

Ένας μικρός πλησίασε τον Γερμανό φρουρό και με τ' αστεία του κατόρθωσε για αρκετή ώρα ν' αποσπάσει την προσοχή του απ' το αυτοκίνητο. Την ώρα που ο μικρός αστειεύεται με το στρατιώτη, τα υπόλοιπα παιδιά πηδούν στο πίσω μέρος του φορτηγού αθόρυβα. Με ταχύτητα και επιδεξιότητα (οι περισσότεροι είναι έμπειροι σ' αυτή τη δουλειά) καταστρέφουν λάστιχα, αρπάζουν όσα λάστιχα αυτοκινήτων μπορούν να μεταφέρουν και χάνονται μες στο σκοτάδι. Έγκαιρα, υπολογίζοντας το χρόνο που χρειαζόταν για το σαμποτάζ, έχει απομακρυνθεί και ο πρώτος πιτσιρίκος.