Το κείμενο είναι απόσπασμα του μυθιστορήματος "Η ιστορία του γάτου που έμαθε σ’ ένα γλάρο να πετάει". Μεταξύ άλλων εξετάζει και το μεγάλο πρόβλημα της ρύπανσης των θαλασσών. Στο έργο αυτό που εκτυλίσσεται στο λιμάνι του Αμβούργου, ο γάτος Ζορμπάς, «που ήταν μαύρος, πελώριος και χοντρός», υπόσχεται σε μια ετοιμοθάνατη από τη μόλυνση γλαροπούλα να κλωσήσει αυτός το αυγό της, να μεγαλώσει το γλαρόπουλο που θα γεννηθεί και να το μάθει να πετάει. Το έργο γνώρισε και γνωρίζει τεράστια επιτυχία σε όλο τον κόσμο, ενώ στη Γαλλία γυρίστηκε και σε ταινία κινούμενων σχεδίων. Στο δικό μας απόσπασμα παρακολουθούμε τον τρόπο με τον οποίο μολύνεται θανάσιμα η Κενγκά, η μάνα-γλάρος.
Η ιστορία αυτή έχει τα χαρακτηριστικά του παραμυθιού. Προβάλλεται η ανοχή της διαφορετικότητας- η αλληλεγγύη ανάμεσα στα ζώα και η σκληρότητα των ανθρώπων απέναντι στο περιβάλλον. Το περιεχόμενο είναι διδακτικό. Ο συγγραφέας αφήνει ένα μήνυμα ελπίδας…Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι ίδιοι, υπάρχουν εκείνοι που αγωνίζονται για έναν καλύτερο κόσμο, άνθρωποι χωρίς εγωισμό και ατομισμό. Υπάρχουν λοιπόν άνθρωποι που διαφέρουν, όπως ο συγγραφέας, όλοι εκείνοι που είναι ενταγμένοι στη σωτηρία του πλανήτη.
θέμα του κειμένου είναι ο απελπισμένος αγώνας της επιβίωσης ενός γλάρου, που έπεσε θύμα της θαλάσσιας μόλυνσης.
Το μήνυμα του κειμένου είναι η διατάραξη της φυσικής ισορροπίας του πλανήτη από τον άνθρωπο και ο αντίκτυπος στο ζωικό βασίλειο. Η ιδέα στηρίζεται στην αντίθεση φύση –άνθρωπος.Ο συγγραφέας πετυχαίνει να τονίσει τον κίνδυνο που εγκυμονεί για την εξαφάνιση πουλιών και ψαριών από τη ρύπανση των θαλασσών, των ποταμών και γενικώς από την αρνητική επέμβαση του ανθρώπου πάνω στο φυσικό περιβάλλον.
Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την τεχνική του ανιμισμού, μια τεχνική που παρατηρείται στα παραμύθια. Σύμφωνα με αυτή, τα ζώα και τα φυτά εμψυχώνονται, αποκτούν ψυχή, φωνή, σκέψεις, συναισθήματα, όπως ακριβώς και οι άνθρωποι. Σαν άνθρωπος ο γλάρος απελπίζεται και υποφέρει για το κακό που τον βρήκε. Η αγωνία του επικείμενου θανάτου τον οπλίζει με δύναμη, θάρρος, αποφασιστικότητα να προχωρήσει όσο μπορεί για χάρη του ενστίκτου της επιβίωσης. Αισθάνεται μίσος για τον άνθρωπο που τον έφερε σε αυτή τη δεινή θέση αλλά παρά την κατάστασή του το αίσθημα δικαίου επικρατεί και παραδέχεται την ύπαρξη και καλών ανθρώπων.Φυσικά, σε όλα τα σημεία του κειμένου που η Κενγκά σκέφτεται, προβληματίζεται, αισθάνεται κ.λ.π. σαν άνθρωπος αποτελούν προσωποποιήσεις(στοιχείο του παραμυθιού).
Το πρόβλημα που θίγει το κείμενο
Στη Βόρεια θάλασσα η Κενγκά που καμάρωνε για τις ασημένιες φτερούγες της πετούσε ψηλά, πάνω από τις εκβολές του Έλβα και χάζευε τα πλοία με τις διάφορες σημαίες τους, μαζί με μια μεγάλη παρέα γλάρων. Κι όταν έβλεπε καμιά ρέγκα κάτω βουτούσε και την έπιανε. Η Κενγκά ήταν ευτυχισμένη γιατί είχε γεμάτη την κοιλιά της αβγά και μόλις έφτανε στον προορισμό της θα γεννούσε και θα έβγαζε τα γλαρόπουλα. Όταν βούτηξε να αρπάξει την τέταρτη ρέγκα, δεν άκουσε το κρώξιμο του συναγερμού, κι όταν έβγαλε το κεφάλι της κατάλαβε τι είχε συμβεί. Είχε πέσει σε θανάσιμη πετρελαιοκηλίδα. Κι όλοι οι άλλοι είχαν φύγει…ένας νόμος απαράβατος για τη σωτηρία τους. Σ’ αυτό το σημείο αρχίζει η απεγνωσμένη προσπάθειά της να πετάξει μακριά….Είναι η προσπάθεια όχι απλά ενός γλάρου, αλλά η προσπάθεια κάθε όντος, ανθρώπινου ή μη για επιβίωση. Αλλά πώς να επιβιώσει κάποιος όταν το ανθρώπινο χέρι κατάφερε να προσβάλλει το δημιούργημα του Θεού, την πλάση, που φτιάχτηκε για να υπηρετεί τον άνθρωπος; Έτσι, το ανθρώπινο είδος αντί να φυλάγει, καταστρέφει, αντί να δίνει, παίρνει και αντί να αγωνίζεται, παραδίδει το οξυγόνο του πλανήτη στις στάχτες της λαίλαπας. Γι’ αυτό πίσω από τα μεγάλα πλοία, για τα οποία μιλά η Κενγκά κρύβεται το κέρδος των ισχυρών της γης και πίσω από τα μικρά η αδυναμία των μικρών να υπερασπιστούν τα δίκαιά τους. Τα παραπάνω γίνονται αισθητά και από τον τίτλο του αποσπάσματος «το μαύρο κύμα», που εκπροσωπεί την κατάρα των θαλασσών, τη μαύρη μάστιγα, το πετρέλαιο που ουσιαστικά φράζει τους πόρους του σώματος του πουλιού που πεθαίνει, ασφυκτιώντας, καθώς το τελευταίο εισχωρεί στη σάρκα του, κολλά στα φτερά του, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να πετάξει, ώστε να οδηγείται σταθερά στο θάνατο. Η Κενγκά θυμάται ακόμη και την ιστορία του Ίκαρου, που πέταξε ψηλά, κοντά στον ήλιο και τα κέρινα φτερά του έλιωσαν, με αποτέλεσμα να πνιγεί στη θάλασσα. Η σκέψη αυτή είναι μια ύστατη προσπάθεια της γλαροπούλας να βρει μια απεγνωσμένη λύση, για να μην χάσει τη ζωή της, για να μην χάσει τα μικρά της. Η Κενγκά περνά τις πιο βασανιστικές ώρες της ζωής της, αναλογιζόμενη ποιο θα είναι το τέλος της. Το να καταριέται τους ανθρώπους δεν έχει νόημα, νόημα έχει να μπορέσει να πετάξει, να υψωθεί ψηλά και να απαλλαγεί από τη μαύρη ουσία που την έχει διαπεράσει. Ίσως να μπορεί να παρομοιαστεί με κάθε άνθρωπο που συναντά προβλήματα στη ζωή του και αδυνατεί σε πρώτη φάση να τα ξεπεράσει. Ίσως να είναι ο κάθε άνθρωπος που κυλιέται στη λάσπη της απρόσωπης πόλης και αλλοτριώνεται από κάθε μορφή θεμιτού και δικαίου. Ίσως να είναι ο άνθρωπος που κολλημένος για ένα διάστημα σε ένα αδιέξοδο αγωνίζεται να πατήσει και να λιώσει τα πάθη του, βρίσκοντας κουράγιο και δύναμη να πάει πιο κάτω. «Μπορεί και να’ χω ελπίδα να βγω από ‘ δω…αν πετάξω ψηλά, πολύ ψηλά, ο ήλιος να λιώσει την κατάρα που ‘ χει κολλήσει στα φτερά μου»……Κάθε προσπάθεια της Κενγκά να πετάξει και πάλι, αποτελεί την ελπίδα που φωλιάζει στην ψυχή του κάθε ανθρώπου για να υψωθεί, για να παλέψει, για να χαράξει ένα καινούριο μονοπάτι στη ζωή του….Ο καθένας μας είμαστε μια «ΚΕΝΓΚΑ», έχουμε προορισμό αλλά κι αν τον χάσουμε, πάντα υπάρχει η ελπίδα που φωλιάζει κάτω από τις φτερούγες της ψυχής μας για να δούμε το γαλάζιο του ουρανού όχι ως μια κουκίδα στο άπειρο αλλά ως τον χρυσαφένιο ανεμοδείκτη του καμπαναριού της αμβουργιανής εκκλησίας του Αγίου Μιχαήλ….
• Αφηγηματικές τεχνικές-Αφηγηματικοί τρόποι
α)Αφηγητής: Ακούγεται κυρίως η φωνή του αφηγητή και της Κενγκά, που μέσα από τις σκέψεις της ακούγονται η γριά συντρόφισσα και οι ακτοφύλακες .Η αφήγηση γίνεται σε γ’ πρόσωπο. Ο αφηγητής δε συμμετέχει στην ιστορία, είναι δηλαδή ετεροδιηγητικός . Παρουσιάζεται ως παντογνώστης, γνωρίζει όλα όσα συμβαίνουν, ακόμα και τις κρυφές σκέψεις και τα συναισθήματα της ηρωίδας του. Έχουμε όμως και την πρωτοπρόσωπη αφήγηση της Κενγκά και έτσι το κείμενο ζωντανεύει μέσα από την εναλλαγή των αφηγητών. Γενικότερα, η αφήγηση είναι χρονολογική, γραμμική, με εξαίρεση δύο αναδρομές στο παρελθόν. Στην πρώτη η Κενγκά θυμάται την αιτία του «κακού», τα πετρελαιοφόρα που ξέπλεναν τις δεξαμενές τους και προκάλεσαν την πετρελαιοκηλίδα, το «μαύρο κύμα». Στη δεύτερη σκέφτεται την ιστορία του ‘Ικαρου που της είχε διηγηθεί μία γριά συντρόφισσά της.
Στο κείμενο συναντάμε περιγραφή και μονολόγο ως αφηγηματικούς τρόπους, καθώς και το σχόλιο του αφηγητή.
β) Χρόνος: Είναι απροσδιόριστος
γ)Τόπος: Αρχικά είναι απροσδιόριστος(κάποια θάλασσα), στο τέλος όμως έχουμε γεωγραφικό προσδιορισμό, με αναφορές στον Έλβα ποταμό και στην εκκλησία του Αγίου Μιχαήλ στο Αμβούργο της Γερμανίας.
Ενδεικτικές εργασίες
1) Να επιβεβαιώσετε ή να διαψεύσετε τις παρακάτω προτάσεις με στοιχεία από το κείμενο:
α) Η Κενγκά θα προτιμούσε να πεθάνει αμέσως.
β) Η Κενγκά δεν έμεινε μόνη όταν μολύνθηκε από το πετρέλαιο.
γ) Η Κενγκά κατάφερε να πετάξει.
δ) Οι άνθρωποι ευθύνονται για την κατάσταση της Κενγκά.
ε) Κάποιοι άνθρωποι προσπαθούν να αποτρέψουν τη μόλυνση των θαλασσών.
στ) Η Κενγκά αναζητά βοήθεια από τον ήλιο.
2) Γιατί πιστεύετε πως έγραψε αυτό το κείμενο ο συγγραφέας; Ποιο μήνυμα θέλει να περάσει στους αναγνώστες;
3) Σε ποιον μιλάει η Κενγκά; Ποιο εκφραστικό μέσο έχουμε στα σημεία που μιλάει και για ποιο λόγο ο συγγραφέας επιλέγει αυτό το εκφραστικό μέσο;
4) Να εντοπίσετε και να γράψετε τις εικόνες του κειμένου, αναφέροντας ποιες είναι κινητικές.
5) Η στάση των ανθρώπων απέναντι στη φύση συχνά είναι καταστροφική. Ποια στοιχεία του κειμένου φανερώνουν αυτήν τη στάση και ποιες σκέψεις σάς προκαλεί η καταστροφή της φύσης από τον άνθρωπο;
6) Υποθέστε ότι είσαστε μέλος του πληρώματος της Greenpeace, που επέβαινε στο πλοίο με τη σημαία στα χρώματα της ίριδας. Γράψτε στο ημερολόγιό σας τα γεγονότα, όπως τα ζήσατε και τα συναισθήματα που νιώσατε αντικρίζοντας τη μολυσμένη από την πετρελαιοκηλίδα Κενγκά.
7) Να δώσετε ένα άλλο, αισιόδοξο τέλος στο κείμενο σε μία παράγραφο.
.ΔΡΑΣΕΙΣ:
1)Τα θεματικά κέντρα του αποσπάσματος :
α)καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος :μόλυνση των θαλασσών και διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας.
β)Οικολογικά κινήματα και οργανώσεις.
γ)Περιβαλλοντική εκπαίδευση και καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης.
2)Να δώσετε έναν σύντομο τίτλο σε καθεμία ενότητα του κειμένου:
α)Η Κενγκά ……… κάποιου κήτους……………………………………………………..
β)Η μαύρη κηλίδα…….. θαλασσών…………………………………………………………
γ)Η Κενγκά………έπεσε………………………………………………………………………
δ)Η Κενγκά………ούτε να τις κουνήσει…………………………………………………..
3)Να γράψετε στον παρακάτω πίνακα λέξεις και φράσεις με τις οποίες ο συγγραφέας παρουσιάζει τις πετρελαιοκηλίδες που μολύνουν τις θάλασσες:
4)Να εντοπίσετε δύο χωρία(σημεία)του κειμένου που δείχνουν το ένα τον τρόπο που μολύνουν τη θάλασσα τα πετρελαιοφόρα και το άλλο το πώς και γιατί πεθαίνουν οι γλάροι σε περίπτωση επαφής με το πετρέλαιο:
5)Να συμπληρώσετε τα κενά με προτάσεις που δείχνουν τις βασανιστικές φάσεις της αγωνίας μέχρι τον θάνατο της Κενγκά:
α)Η παχύρρευστη κηλίδα ……………………………………………………………………...
β)Με όλους τους μυς της πιασμένους ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
γ)Η Κενγκά πέρασε ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
δ)Ξαναβούτηξε κι έπιασε ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ε)Φτεροκοπούσε απεγνωσμένα …………………………………………………………………………………………………..
στ)Το φτερούγισμά της γινόταν ……………………………………………………………..
ζ)Τις φτερούγες της……………………………………………………………………………
6)α)Ποιους αφηγηματικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο συγγραφέας;(διαβάστε ΕΔΩ) β)να βρείτε τρία σχήματα λόγου και εκφραστικά μέσα με τα οποία παρουσιάζεται το πρόβλημα της ρύπανσης των θαλασσών.(διαβάστε ΕΔΩ):
1)Να μιλήσετε σ’ έναν φίλο σας για τις εντυπώσεις και τις σκέψεις σας από το απόσπασμα που αναλύσαμε(σε 10-15 σειρές).
2)Να ερμηνεύσετε τον τίτλο του αποσπάσματος (μεταφορά) και να του δώσετε έναν δικό σας τίτλο.
3)Γίνε ο αφηγητής: δώσε ένα δικό σου τέλος στην ιστορία.
4)Γράψε ένα σύντομο ποίημα ή ζωγράφισε με αφορμή το κείμενο που αναλύσαμε.
5)Γράψε ένα σύνθημα, μια ιδέα σου για το περιβάλλον και την ανάγκη προστασίας του.
6)Με αφορμή το θέμα της μόλυνσης των θαλασσών και της εξαφάνισης ειδών του θαλάσσιου κόσμου να αναζητήσετε περιπτώσεις άλλων θαλάσσιων (και όχι μόνο) ειδών που απειλούνται ή εξαφανίζονται από την περιβαλλοντική καταστροφή και την αλόγιστη συμπεριφορά του ανθρώπου (κυνήγι φαλαινών, εξαφάνιση ψαριών σε λίμνες και θάλασσες, μείωση χελώνων καρέτα-καρέτα….)
7)Συμπληρώστε την ακροστιχίδα με λέξεις σχετικές με το θέμα του κειμένου:
Π
Ε
Ρ
Ι
Β
Α
Λ
Λ
Ο
Ν
8) Βρείτε φωτογραφίες, άρθρα εφημερίδων, ποιήματα ,τίτλους εφημερίδων ,βίντεο που σχετίζονται με τη ρύπανση των θαλασσών και ,γενικά, με την καταστροφή του περιβάλλοντος και ανεβάστε τα στο PADLET ΕΔΩ .Ακολουθήστε τις προφορικές οδηγίες που θα βρείτε σε αυτό.
 |
| Η Κενγκά |
Διαβάστε την κριτική για το μυθιστόρημα :
(https://www.fractalart.gr/i-istoria-enos-gatou-pou-emathe-se-enan-glaro-na-petaei/ κριτική για το βιβλίο)
Πηγή: Εύη Καρούνια, Φιλόλογος(ΦΙΛΟΛΟΓΟ-ΠΟΡΕΙΑ)
